Dni wolne na opiekę nad dzieckiem – 2 dni opieki na dziecko zdrowe i inne. Dla kogo zasiłek opiekuńczy? Jak złożyć wniosek?

Każdy rodzic zdaje sobie sprawę, że podczas sprawowania opieki nad dzieckiem, rzeczy bardzo często „wypadają”. Słabsza organizacja w szkole, potrzebny na ostatnią chwilę dodatkowy opiekun wycieczki – często powodowało to konieczność wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Od zeszłego roku rodzicom przysługują jednak specjalne dwa dni opieki nad dzieckiem.

Z naszego artykułu dowiesz się, komu przysługują dwa dni opieki nad dzieckiem i co zrobić, aby z nich skorzystać. Ważne jest dopełnienie formalności! Poza tym, tłumaczymy, z jakiego wolnego można jeszcze skorzystać, aby zająć się dzieckiem. Poznasz bliżej w szczególności urlop opiekuńczy i L4 na dziecko. Dowiesz się także, komu przysługuje zasiłek opiekuńczy i w jaki sposób go uzyskać.

2 dni opieki na dziecko zdrowe

Dwa dni opieki na dziecko przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę. Jest jednym z uprawnień związanych z rodzicielstwem, które pracownikom przyznaje Kodeks pracy.

Zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy „Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia”.

Pomimo tego, że powszechnie nazywane jest „urlopem na opiekę”, ustawodawca nie określa, na co powinny zostać poświęcone te dodatkowe wolne godziny. Są po prostu dodatkowym czasem, kiedy osoba wychowująca dziecko może skorzystać ze zwolnienie z pracy. W praktyce, rodzice często używają go, żeby opiekować się dzieckiem (np. konieczność odebrania dziecka ze szkoły, gdy nie może zrobić tego drugi opiekun; zawiezienia dziecka na wycieczkę, czy udział w wyjeździe jako opiekun).

Co ważne, ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem nie będziesz korzystać, gdy opiekujesz się chorym dzieckiem. Na takie przypadki masz do dyspozycji zwolnienie lekarskie, o którym więcej napiszemy w dalszej części artykułu.

Komu przysługują 2 dni opieki nad dzieckiem?

Dwa dni zwolnienie na opiekę nad dzieckiem przysługują osobom zatrudnionym na umowie o pracę, jako że mówi o nich Kodeks pracy, w pełnym wymiarze godzin. Nie skorzystają z nich rodzice pracujący na umowach cywilnoprawnych (zlecenie, o dzieło).

Osoby zatrudnione na niepełny etat również mogą skorzystać z prawa do opieki nad dzieckiem. Jednakże w ich przypadku czas, na jaki można skorzystać ze zwolnienia z pracy jest zmniejszany proporcjonalnie w stosunku do wielkości etatu.

Art. 188. § 3. Kodeksu pracy: „Zwolnienie od pracy [..], udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny”.

To znaczy, że osobie zatrudnionej na:

• pełen etat (40 godzin tygodniowo) – przysługuje 16 godzin zwolnienia rocznie;
• 1/2 etatu (20 godzin tygodniowo) – przysługuje 8 godzin zwolnienia rocznie;
• 1/4 etatu  – przysługują 4 godziny zwolnienia rocznie;
• 1/5 etatu  – przysługują 4 godziny zwolnienia rocznie (16/5 = 3,2, a niepełne godziny zaokrąglamy w górę).

Warto jednocześnie zaznaczyć, że tak, jak mówi przepis, wolne na opiekę przysługuje rodzicowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko, Ustawodawca nie przewiduje większego wolnego dla osób, które zajmują się kilkorgiem dzieci. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy masz jedno, czy pięcioro dzieci, możesz skorzystać tylko z dwóch dni wolnego.

Z dwóch dni wolnych od pracy można skorzystać w całości lub podzielić je na dni, lub godziny. Można więc jednorazowo wykorzystać np. tylko godzinę wolnego.

Co istotne, w odróżnieniu od urlopu wypoczynkowego, osoba, która korzysta z opieki, nie musi osiągnąć żadnej długości stażu pracy. Zwolnienie z pracy na dziecko można wykorzystać od razu po rozpoczęciu zatrudnienia.

Niewykorzystane, dwa dni na opiekę przepadają, nie przechodzą na kolejny rok. Odnawiają się co roku, do ukończenia przez ostatnie dziecko pracownika 14. roku życia.

Kto korzysta z dni wolnych na opiekę nad zdrowym dzieckiem?

To dodatkowe wolne przysługuje rodzicom dziecka, niezależnie od tego, czy wychowują je wspólnie. Nie skorzysta z niego za to macocha ani ojczym.

Z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem zdrowym może skorzystać tylko jedno z rodziców. To, które wykorzysta to uprawienie muszą ustalić między sobą. Mogą zdecydować, że tylko jedno z rodziców korzysta z wolnym na opiekę nad dzieckiem w wymiarze 16 godzin albo że podzielą się wolnym w dowolny sposób.

Wniosek o skorzystanie z opieki

O sposobie korzystania z opieki należy poinformować pracodawcę we wniosku składanym za pierwszym razem, kiedy chcemy z niej skorzystać. Tam wskazujemy m.in. czy jesteśmy jedyną osobą, która będzie korzystać z dodatkowego zwolnienia od pracy na podstawie art. 188 Kodeksu pracy. Zgodnie z § 2.: „O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku składanym w postaci papierowej lub elektronicznej o udzielenie takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym”.

W pierwszym wniosku o opiekę w danym roku powinny się więc znaleźć informacje o tym, że pracownik:

• jest rodzicem;
• będzie korzystał ze zwolnienia z tytułu opieki na dziecko na podstawie art. 188 Kp;
• będzie korzystał z opieki sam lub ze współrodzicem.

W następnym wniosku wystarczy już zawrzeć tylko prośbę o udzielenie zwolnienia w określone dni lub na dane godziny.

Trzeba pamiętać, że chociaż rodzicowi przysługują dwa dni zwolnienia w roku, pracodawca nie ma obowiązku udzielić ich w pierwszym wybranym przez pracownika terminie, chociaż powinien mieć ważny powód, aby odrzucić wniosek. Złożenie wniosku nie oznacza jednak automatycznie, że będziemy mogli mieć wolne we wskazany w nim dzień.

Wynagrodzenie za czas opiekę nad chorym dzieckiem

Za czas, kiedy korzysta się z prawa do opieki nad zdrowym dzieckiem na podstawie art. 188 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje 100% wynagrodzenia.

Zwolnienie na czas opieki nad dzieckiem chorym

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, jeśli potrzebujemy zwolnienia od pracy, aby zostać w domu z dzieckiem, które jest chore. Wówczas nie potrzebujemy specjalnych dni wolnych. Możemy skorzystać ze zwolnienia lekarskiego. Przysługuje ono podczas choroby dziecka, jeśli:

• pracownik jest objęty ubezpieczeniem chorobowym;
• w domu nie ma nikogo, kto mógłby się zająć dzieckiem w czasie jego choroby.

Możesz skorzystać z niego, jeśli chore jest dziecko:

• twoje, w tym również przysposobione;
• przyjęte na wychowanie;
• małżonka (pasierb/pasierbica).

Oznacza to, że w przeciwieństwie do opieki na dziecko, zwolnienie lekarskie na dziecko dotyczy nie tylko osób zatrudnionych na umowę o pracę, ale też wszystkich, którzy poddali się dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Zwolnienie od pracy na chore dziecko do 14. roku życia

Na chore dziecko poniżej 14. roku życia pracownikowi przysługuje do 60 dni w roku kalendarzowym.

L4 na starsze dziecko

Na dziecko powyżej 14. roku życia pracownikowi przysługuje 14 dni zwolnienia chorobowego w roku.

Ponadto, jeśli dziecko ma:

• orzeczenie o znacznej niepełnosprawności;
• orzeczenie o niepełnosprawności z zaleceniami o konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji

opiekunowi przysługuje 30 dni w roku kalendarzowym na opiekę zarówno nad zdrowym, jak i chorym dzieckiem w wieku poniżej 18 lat.

Bezpłatne dni wolne – 5 dni urlopu opiekuńczego

Na opiekę nad dzieckiem (a także innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą, z którą dzielimy gospodarstwo domowe) można uzyskać dodatkowe 5 dni urlopu. Jednakże można z niego skorzystać, tylko jeśli osoba ta wymaga opieki z ważnych względów medycznych. Ponadto 5-dniowy urlop opiekuńczy jest bezpłatny.

W nagłych przypadkach – urlop od siły wyższej

Urlop od siły wyższej charakteryzuje się tym, że w przeciwieństwie do pozostałych urlopów – pracodawca musi go udzielić w terminie wskazanym przez pracownika. Nawet urlop na żądanie może odrzucić, jeśli ma ważny powód.

Urlop od siły wyższej możemy jednak wziąć tylko na wydarzenia nagłe, nieprzewidziane i na które w żaden sposób nie mieliśmy wpływu.

Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem

Zasiłek opiekuńczy przysługuje na czas opieki nad dziecki lub innym chorym członkiem rodziny. Można go pobierać przez 60 dni. Jest to łączna liczba dni, przez które można pobierać go w jednym roku kalendarzowym.

Koniec prawa do zasiłku opiekuńczego nie oznacza jednak, że pracownik traci prawo do przebywania na zwolnieniu. Może wciąż opiekować się dzieckiem, ale za ten czas nie przysługuje mu już wynagrodzenie. Jego nieobecność wówczas należy traktować jako nieusprawiedliwioną, ale bezpłatną.

Miesięczny zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. W przypadku pracowników tą podstawą jest wynagrodzenie. Za czas pobierania zasiłku otrzymasz więc 80% tego, co otrzymałbyś, gdybyś przez ten czas pracował.

Jeżeli Twój pracodawca zgłosił do ubezpieczenia więcej niż 20 osób, to on będzie wypłacał zasiłek.

Jeśli pracujesz w mniejszej firmie albo np. prowadzisz działalność gospodarczą, zasiłek opiekuńczy wypłaci Ci ZUS. W tym celu musisz o niego zawnioskować. Aby to zrobić, złóż przez ZUS PUE wniosek o zasiłek Z-15. Do wniosku musisz dołączyć zaświadczenie od płatnika składek.

• Z-3 – jeśli jesteś pracownikiem;
• Z-3b – jeśli jesteś osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, współpracujesz z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność lub jesteś duchownym;
• Z-3a – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

Podstawa prawna:

• Kodeks pracy
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
• Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3