L4 na dziecko – komu przysługuje zwolnienie lekarskie na dziecko? Kiedy rodzic ma prawo do zasiłku opiekuńczego za czas opieki nad chorym dzieckiem?

Choroba dziecka to zawsze zmartwienie dla rodziców. Często dodatkowego kłopotu przysparza fakt, że nie ma kogoś, kto mógłby zająć się dzieckiem w czasie choroby. W takich momentach ważna jest możliwość skorzystania z L4 na dziecko. Dzięki niemu nie tylko można zostać w domu, ale również otrzymywać za ten czas wynagrodzenie.

Sprawdź, komu przysługuje zwolnienie na dziecko. Czy można wziąć L4 tylko na swojego potomka? Kiedy rodzic nie skorzysta ze zwolnienia lekarskiego? Czy oboje z rodziców mogą jednocześnie przebywać na L4 z powodu choroby dziecka? Komu przysługuje i jak uzyskać zasiłek opiekuńczy? Co zrobić, jeśli trzeba zostać w domu ze zdrowym dzieckiem? Jak uzyskać dni wolne w pracy?

L4 na chore dziecko

L4 na dziecko to zwolnienie lekarskie wystawiane przez pediatrę lub internistę rodzicowi chorego dziecka. Pozwala usprawiedliwić nieobecność w pracy, a także stanowi podstawę do uzyskania zasiłku opiekuńczego. Bez niego rodzic nie mógłby zostać w domu, by opiekować się chorym potomstwem, ani otrzymywać za ten czas wynagrodzenia. Zwolnienie pozwala pracownikowi być podczas choroby dziecka traktowanym tak, jakby to on sam chorował.

Komu przysługuje zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorym dzieckiem?

Zwolnienie na chore dziecko przysługuje, jeśli jest to:

• twoje dziecko (również przysposobione);
• cudze dziecko, które masz na wychowaniu;
• dziecko małżonka (pasierb, pasierbica).

Odpowiednie zaświadczenie lekarskie wystawi lekarz, do którego zabierzesz dziecko z powodu choroby.

Ponadto, aby otrzymać L4 na dziecko i na jego podstawie móc pobierać zasiłek opiekuńczy, musisz być objęty ubezpieczeniem chorobowym.

Co więcej, w twoim gospodarstwie domowym nie może w czasie choroby dziecka przebywać żadna inna osoba, która mogłaby zająć się dzieckiem. To oznacza, że jeśli mieszka z Tobą np. jeden z Twoich rodziców, którzy są w stanie zapewnić adekwatną opiekę Twojemu choremu dziecku – nie będzie Ci przysługiwał zasiłek opiekuńczy. Jeśli osoba ta sama jest chora lub jeśli dziecko ma mniej niż 2 lata – możesz korzystać ze zwolnienia pomimo jej obecności.

Zwolnienie lekarskie przysługuje jednemu z rodziców na raz. Wyjątki od tej zasady opisujemy poniżej.

Kiedy oboje rodziców może jednocześnie wziąć L4 na dziecko?

Tak jak już wspomnieliśmy, zazwyczaj tylko jedno z rodziców może w danym momencie przebywać na zwolnieniu z tytułu opieki nad dzieckiem i pobierać zasiłek. Od tej zasady jest tylko jeden wyjątek: oboje rodzice mogą korzystać ze zwolnienia i pobierać zasiłek przez czas sprawowania opieki nad dziećmi, jeśli:

• chore jest więcej niż jedno dziecko oraz
• jedno z chorych dzieci przebywa w szpitalu.

W takiej sytuacji, w związku z tym, że jeden rodzic nie może jednocześnie przebywać ze wszystkimi dziećmi, L4 przysługuje obu rodzicom.

Ile zwolnienia lekarskiego przysługuje na chore dziecko?

To, ile dni zwolnienia przysługuje na chore dziecko zależy od wieku dziecka i tego, jakiej opieki dziecko wymaga. I tak, rodzicom przysługuje zwolnienia:

• 60 dni – na dziecko poniżej 14 roku życia;
• 30 dni – na dziecko od 14 do 18 roku życia o znacznym stopniu niepełnosprawności, lub na dziecko niepełnosprawne z zaleceniem stałej opieki;
• 14 dni – na dziecko powyżej 14 roku życia.

Należy pamiętać, że wyżej podana jest liczba dni, która przysługuje na pracownika, nie zaś na dziecko. Przysługuje każdemu z rodziców. Nie zwiększa się w zależności od liczby posiadanych dzieci.

Oznacza to, że zarówno jeden, jak i drugi rodzic może wykorzystać 14, 30 lub 60 dni zwolnienia w ciągu roku, w sumie mają więc 28, 60 lub 120 dni wolnego. Rodzic samotnie wychowujący dziecko nie ma z tego tytułu prawa do zwiększonej liczby dni, w trakcie których mógłby opiekować się chorym dzieckiem i pobierać z tego tytułu zasiłek.

Również rodzice, którzy posiadają więcej potomstwa nie mogą częściej brać L4 na chore dziecko. Liczba wolnych dni w roku kalendarzowym z powodu choroby dziecka zostaje taka sama, niezależnie od tego, czy masz jedno, czy piątkę dzieci.

Warto przy tym jednak pamiętać, że wyżej podane liczby, to dni, podczas których można pobierać zasiłek opiekuńczy. Jeśli lekarz wystawi rodzicowi zwolnienie lekarskie na dziecko, dłuższe niż ten czas, wciąż może on korzystać ze zwolnienia od pracy. Będzie to jednak zwolnienie bezpłatne. Niemniej, nieobecność pracownika powinna być w tym czasie traktowana jako usprawiedliwiona.

Zwolnienie lekarskie na chore dziecko w trakcie urlopu wypoczynkowego

Uzyskanie zwolnienia lekarskiego na dziecko, w przeciwieństwie do choroby samego pracownika, nie przerywa urlopu wypoczynkowego. Nie przysługuje wówczas również zasiłek opiekuńczy, jako że pracownik zachowuje w tym czasie prawo do wynagrodzenia i może zajmować się dzieckiem.

Inaczej wygląda to, jeśli dziecko zachoruje przed zaplanowanym urlopem pracownika. Jeśli pracownik nie może zacząć urlopu z powodu przebywania na zwolnieniu w celu zapewnienia opieki nad dzieckiem, pracodawca musi umożliwić mu (na jego wniosek) wykorzystanie urlopu w innym terminie. 

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy?

Zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom korzystającym z L4 na dziecko przez 60, 30 lub 14 dni w roku kalendarzowym, na zasadch opisanych wyżej. Z zasiłku można korzystać również przez czas opieki nad innym członkiem rodziny (np. rodzicem).

W przeciwieństwie do zasiłku chorobowego, w przypadku zasiłku opiekuńczego nie obowiązuje okres wyczekiwania. Oznacza to, że rodzic może wziąć L4 na dziecko już od pierwszego dnia bycia objętym ubezpieczeniem chorobowym (a więc np. w pierwszym tygodniu nowej pracy po przerwie, w trakcie której nie było się objętym ubezpieczeniem).

Wysokość zasiłku opiekuńczego na chore dziecko

Wysokość zasiłku opiekuńczego na chore dziecko to 80% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę tą stanowi, w przypadku pracownika, jego wynagrodzenie. Oznacza to, że na czas, za który pracownikowi przysługuje L4 na dziecko, będzie od otrzymywał zasiłek w wysokości 80% wynagrodzenia.

Jeśli więc rodzic, który zarabia minimalne wynagrodzenie (4666 zł brutto), przez miesiąc przebywałby na zwolnieniu z powodu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem, za ten miesiąc otrzyma zasiłek w wysokości 3732,8 zł brutto.

W prypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, które zarabiają np. prowadząc działalność gospodarczą, kwestia wysokości zasiłku jest trochę bardziej skomplikowana. Będzie jednak zależna od wysokości przychodu osiąganego w poprzednich miesiącach.

Kto wypłaca zasiłek opiekuńczy na chore dziecko? ZUS czy pracodawca?

Zasiłek wypłaca ZUS lub pracodawca. Pracodawca wypłaca go tylko w przypadku, jeśli zgłosił do ubezpieczenia więcej niż 20 osób. Wówczas to on musi ustalić wysokość świadczenia i wypłacić je pracownikowi.

W pozostałych przypadkach wypłata zasiłku za czas L4 na dziecko należy do kompetencji ZUS-u. Aby go wypłacił, należy złożyć wniosek wraz z odpowiednimi załącznikami. Więcej na ten temat znajdziesz w akapicie poniżej.

Jak otrzymać zasiłek opiekuńczy na dziecko?

Jeśli jesteś pracownikiem w firmie, gdzie pracodawca zgłosił do ubezpieczenia więcej niż 20 osób, Twój zasiłek wypłaci pracodawcą.

W innym wypadku, musisz złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy do ZUS. Zrobisz to za pomocą platformy usług elektronicznych ZUS PUE. W tym celu:

1. Zaloguj się na swój profil na PUE ZUS. Jeśli nie masz jeszcze ZUS, możesz je w prosty sposób utworzyć za pomocą profilu zaufany lub weryfikacji przez bank. Możesz też zawnioskować o zasiłek listownie lub osobiście udając się do placówki ZUS.

2. Wybierz z katalogu usług 'Złożenie dokumentu Z-15′.

3. Uzupełnij dane w formularzu Z-15.

4. Złóż dyspozycję odbioru korespondencji. Jeśli wybierzesz formę elektroniczną, dostaniesz powiadomienie, kiedy w PUE pojawi się decyzja dotycząca Twojego wniosku. W przeciwnym wypadku dostaniesz ją pocztą.

5. Podaj numer konta, na który ZUS ma przesłać zasiłek. Jeśli nie masz konta w banku ZUS wyśle Twój zasiłek na podany przez Ciebie adres zamieszkania lub adres wskazany do wypłaty.

6. Dostarcz zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3. Elektronicznie mogą je złożyć tylko płatnicy składek (a więc np. osoby, które ubiegają się o zasiłek a prowadzą działalność gospodarczą). Osoby, które nie są płatnikami składek (np. pracownicy) muszą wysłać je pocztą albo samodzielnie zanieść do placówki ZUS. W zależności od tego, kim jesteś, dostarczasz zaświadczenie:

• Z-3 – jeśli jesteś pracownikiem;
• Z-3b –  jeśli jesteś osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, współpracujesz z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność lub jesteś duchownym;
• Z-3a – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

7. Ponadto, do wniosku należy dołączyć:

• zwolnienie lekarskie;
• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności dziecka lub orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem stałej opieki, jeśli takie posiada.

Termin wypłaty zasiłku za czas L4 na dziecko

Ważne jest, aby złożyć wniosek w odpowiednim terminie, aby jak najszybciej otrzymać zasiłek. Dostaniesz go do 30 dni po złożeniu wszystkich dokumentów. 

Najpóźniejszy termin, w którym możesz złożyć wniosek to 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który przysługuje Ci zasiłek.

Utrata prawa do zasiłku opiekuńczego

Utrata prawa do zasiłku opiekuńczego nastepuje, kiedy pracownik używa go niezgodnie z przeznaczeniem. Taka sytuacja następuje, jeśli w czasie pobierania zasiłku:

• pracownik wykonuje pracę zarobkową;
• w domu pracownika przebywa inna osoba, która mogłaby zająć się w tym czasie dzieckiem.

Jeśli doszłoby do takiej sytuacji, pracownik ma obowiązek zwrócić nie tylko otrzymany zasiłek, ale również odsetki od niego.

Zasiłek opiekuńczy nie tylko na dziecko

Należy zaznaczyć, że zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem, które przysługuje nie tylko na opiekę nad chorującym dzieckiem. Zgodnie z art. 32. Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, mają do niego prawo wszystkie osoby ubezpieczone, zwolnione z pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad:

– dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2023 r. poz. 204 i 1429), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem;
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi, lub rodzicowi sprawowanie opieki;
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

– chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

– chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

– dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej
osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi, lub rodzicowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

– innym chorym członkiem rodziny.

Jak otrzymać zwolnienie na dziecko zdrowe?

Nie zawsze konieczność zajęcia się dzieckiem podczas dnia pracy wynika z tego, że dziecko zachoruje. Czasami jest to po prostu kwestia przypadku, zdarzenia losowego, czy też nieudanej organizacji. Co robić w takich przypadkach? Rodzice mają kilka możliwości, z czego jedna jest przewidziana specjalnie dla nich.

Opieka nad dzieckiem

Specjalnie zwolnienie na opiekę to dodatkowe 2 dni (16 godzin) wolne w każdym roku kalendarzowym, które przysługują pracownikom będącym rodzicami, zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy. Może korzystać z niego jedno lub oboje rodziców, jednak wspólnie nie mogą przekroczyć 16 godzin wolnego. Jest to czas, który rodzic może wykorzystać w dowolny sposób. Większość osób przeznacza to dodatkowe wolne na sprawowanie opiekę nad dziećmi, którymi z jakiegoś powodu nie ma kto się zająć.

Przysługuje rodzicom dzieci do 14. roku życia i odnawia się co roku, do momentu, kiedy dziecko skończy 14 lat.

Co ważne, zwolnienie na opiekę nad dzieckiem zdrowym jest płatne w 100 procentach.

Trzeba jednak zaznaczyć, że o ile pracodawca powinien mieć ważny powód, aby odrzucić wniosek o opiekę, ma taką możliwość.

Urlop od siły wyższej

Jeśli konieczność zajęcia się dzieckiem wynika z nieprzewidzianego wydarzenia, na które pracownik nie miał żadnego wpływu, może skorzystać z urlopu od siły wyższej. Dużą zaletą tego urlopu jest to, że pracodawca musi go przyznać, nawet gdyby miał ważny powód, aby tego nie robić. Jednocześnie, pracownik musi mieć rzeczywiście dobry powód, aby o niego wnioskować i musi podać ten powód.

Wymiar urlopu od siły wyższej to również 2 dni (16 godzin) i można go wykorzystać w całości lub podzielić dowolnie, na dni lub godziny. Należy zawnioskować o niego najpóźniej w dzień korzystania z niego.

Za urlop ten przysługuje 50% wysokości wynagrodzenia.

Urlop na żądanie

Jeżeli o konieczności zajęcia się dzieckiem dowiadujemy się na ostatnią chwilę, ale nie jest to spowodowane sytuacją, która uzasadniałaby korzystanie z urlopu od siły wyższej, możemy skorzystać z urlopu na żądanie. Jest to część urlopu wypoczynkowego i zmniejsza jego pulę. Pracownik może skorzystać maksymalnie z 4 dni urlopu na żądanie w roku. 

Należy zawnioskować o niego najpóźniej w dzień, w który chce się z niego skorzystać, przed rozpoczęciem pracy. Należy wziąć pod uwagę, że choć pracodawca musi mieć ważny powód, aby to zrobić, może się na niego nie zgodzić.