Urlop ojcowski – 9 tygodni wolnego. Co trzeba wiedzieć o urlopie rodzicielskim?

Urlop ojcowski w 2025 roku stanowi osobny wymiar obecności ojca w życiu dziecka – prawny, symboliczny i społeczny zarazem. Dziewięć tygodni wolnego nie jest dodatkiem do systemu, lecz jego integralną częścią, stworzoną z myślą o rzeczywistej równowadze między pracą a rodziną. Przepisy nie pozostawiają tu pola do interpretacji – każdemu ojcu przysługuje określony czas, w którym może w pełni przejąć opiekę nad dzieckiem, choć trzeba zauważyć, że bardzo często ojcowie świadomie rezygnują z odebrania urlopu. Tak czy inaczej, jest to rozwiązanie, które zdaje się być niezbędnym w obecnym systemie, a jednocześnie wpisuje się w szerszą zmianę postrzegania rodzicielstwa.

Kto może powziąć urlop rodzicielski i jakie prawo je ugruntowuje? Czy jest to element klasycznego urlopu rodzicielskiego? Kiedy można, a kiedy nie można przenieść urlopu ojcowskiego? Na te i inne pytania odpowiadamy w niniejszym materiale.

Urlop ojcowski a urlop rodzicielski – różnice

Urlop ojcowski i urlop rodzicielski funkcjonują w tym samym systemie, lecz pełnią odrębne role. Pierwszy z nich obejmuje dwa tygodnie wolnego, które ojciec może wykorzystać w dowolnym momencie do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia – w tym rozumieniu może to być nieco konfundujące, bo ilekroć będziemy mówić o prawie do 9 tygodni urlopu w ramach urlopu ojcowskiego, będziemy mieć na myśli poniższe ramy.

Drugi z urlopów to rozbudowany mechanizm opieki, wspólny dla obojga rodziców, w ramach którego każdemu z nich przysługuje dziewięć tygodni nieprzenoszalnego urlopu. Ta konstrukcja zakłada aktywny udział obojga w wychowaniu dziecka i eliminuje możliwość „oddania” czasu drugiemu rodzicowi.

W praktyce powyższej zatem, urlop ojcowski jest przywilejem indywidualnym – krótkim, samodzielnym i niezależnym od sytuacji matki. Urlop rodzicielski to zupełnie inna sprawa –  stanowi on bowiem część długofalowego planu opieki, który może trwać nawet do czterdziestu jeden tygodni. Ojciec dziecka zyskuje w nim pozycję pełnoprawnego uczestnika procesu wychowawczego, mogąc korzystać z urlopu rodzicielskiego w sposób autonomiczny.

Urlop ojcowski – podstawa prawna

Podstawą prawną urlopu ojcowskiego jest Kodeks Pracy, a dokładniej art. 182³, który reguluje zasady jego przyznawania, długość oraz warunki składania wniosku. Przepisy gwarantują ojcu zatrudnionemu na umowie o pracę prawo do dwóch tygodni wolnego z zachowaniem pełnego wynagrodzenia. To rozwiązanie niezależne od urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego – stanowi osobne uprawnienie wynikające z samego faktu ojcostwa.

Urlop ojcowski – 9 tygodni wolnego. Dla kogo i na jakich zasadach?

Dziewięć tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje każdemu pracownikowi będącemu ojcem dziecka – to część całkowitego wymiaru urlopu rodzicielskiego, która nie podlega przeniesieniu i nie może być wykorzystana przez drugiego rodzica. Oznacza to zatem, że jeśli ojciec nie zdecyduje się na wykorzystanie swojego czasu, to prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze opisywanym przepada bezpowrotnie – ma ono bowiem charakter osobisty. Urlop można podzielić na maksymalnie pięć części, a każda z nich musi być poprzedzona wnioskiem złożonym co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem okresu wolnego.

Urlop macierzyński i przenoszenie urlopu rodzicielskiego – kiedy można?

Urlop macierzyński stanowi odrębną instytucję prawną, która przysługuje matce dziecka i trwa od dwudziestu do trzydziestu siedmiu tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Dopiero po jego zakończeniu rodzice mogą przejść na urlop rodzicielski, który można dzielić i wykorzystywać w częściach, pod warunkiem zachowania limitu pięciu okresów. W praktyce oznacza to, że rodzice mogą planować naprzemienne korzystanie z wolnego, przy czym każda część musi być udzielana w sposób ciągły.

Zasady przenoszenia urlopu rodzicielskiego wynikają bezpośrednio z Kodeksu Pracy. Matka może zrezygnować z części urlopu na rzecz ojca, ale tylko w zakresie, który nie obejmuje jego indywidualnych dziewięciu tygodni. Tę część może wykorzystać wyłącznie on, nawet jeśli matka zdecyduje się przejąć całość pozostałego urlopu. System ten zakłada pełną niezależność uprawnień każdego z rodziców, a jego konstrukcja ma na celu utrwalenie równości w dostępie do opieki nad dzieckiem.

Przeniesienie 9 tygodni urlopu rodzicielskiego – podsumowanie

Dziewięć tygodni urlopu rodzicielskiego stanowi indywidualne prawo każdego z rodziców – niezależne, osobiste i niepodlegające przekazaniu. Przepisy nie przewidują żadnego wyjątku w tym zakresie, co oznacza, że niewykorzystany czas przepada bez możliwości przeniesienia na drugiego rodzica. Konstrukcja ta wynika z unijnych dyrektyw, które nakazują państwom członkowskim wprowadzenie nieprzenoszalnej części urlopu dla każdego z rodziców, a w polskim prawie znalazła ona swoje odzwierciedlenie w nowelizacji Kodeksu Pracy z 2023 roku.