Podatek dochodowy to coś, co towarzyszy nam nieustannie przez całe zawodowe życie – i nie znika też na emeryturze. Stanowi on – obok podatku VAT – podstawę polskiego systemu podatkowego. W przypadku większości Polaków podatek dochodowy od osób fizycznych wynosi 12% od dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego, jednak w praktyce przepisy o PIT są nieco bardziej skomplikowane – wiele zależy od formy opodatkowania czy wysokości rocznych dochodów (vide: progi podatkowe). Wymagalność wobec Urzędu Skarbowego szczęśliwie można skutecznie pomniejszyć – zarówno poprzez ulgi podatkowe, jak i ustawowe mechanizmy.
Czym dokładnie jest podatek dochodowy? Jakie są jego rodzaje i jakie progi podatkowe wyróżniamy? Jak obliczyć PIT i co stanowi podstawę opodatkowania? Jak pomniejszyć swoje zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.
Podatek dochodowy – co to jest? Podstawowe informacje
Podatek dochodowy to jedno z podstawowych obciążeń fiskalnych nie tylko w Polsce, ale i na świecie – fundamenty tego rozwiązania w naszym kraju reguluje Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z 1991 roku, która od tego czasu była wielokrotnie nowelizowana.
Mechanizm działania podatku dochodowego z pozoru jest prosty – państwo nakłada procentowo określoną daninę na dochód, czyli różnicę między przychodem, a kosztami jego uzyskania. W praktyce jednak – jak to niestety często bywa w rodzimym systemie podatkowym – szczegółów, wyjątków i niuansów wydaje się być więcej, aniżeli paragrafów w samej ustawie.
Trzeba wiedzieć, że konstrukcja podatku dochodowego przewiduje kilka różnych form opodatkowania. Podatnicy mogą wybrać między skalą podatkową, podatkiem liniowym a ryczałtem, o ile spełniają określone warunki. I tu sprawa dla większości z nas jest stosunkowo prosta, bowiem podatek liniowy czy ryczałt jest zarezerwowany jedynie dla osób prowadzących działalność gospodarczą (może więc dotyczyć też osób pracujących na podstawie B2B). Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenie czy umowa o dzieło) mogą skorzystać jedynie z opodatkowania na zasadach ogólnych.
Istotnym w podatku dochodowym elementem jest stawka podatku – różna w zależności od formy opodatkowania czy poziomu osiąganych przychodów. W przypadku skali podatkowej stawka podatku wynosi 12% dla przychodów do 120 000 złotych rocznie i 32% dla wszystkich przychodów powyżej tej kwoty. W przypadku podatku liniowego jest ona równa 19% niezależnie od poziomu uzyskiwanych dochodów, zaś ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ma różne stawki (od 2% do 17%), zależnie od rodzaju wykonywanej pracy.
PIT a CIT – różnice
Choć oba określenia pojawiają się regularnie w kontekście rozliczeń podatkowych, to PIT i CIT dotyczą różnych grup podatników. PIT, czyli podatek dochodowy od osób fizycznych, obejmuje osoby indywidualne – zarówno te zatrudnione na etacie lub umowie cywilnoprawnej, jak i te prowadzące działalność gospodarczą. Z kolei podatek CIT to podatek dochodowy od osób prawnych – obowiązuje on zatem spółki kapitałowe i inne jednostki posiadające osobowość prawną.
W tym kontekście często omawiany jest również trzeci rodzaj podatku, również ogólnoświatowo powszechny – podatek od towarów i usług (VAT), który co prawda nie jest podatkiem dochodowym, ale wpływa na końcowy bilans przedsiębiorcy i cenę jego usług i towarów. Naturalnie, osoby nieposiadające własnej działalności gospodarczej nie są obowiązane do jego bezpośredniego opłacania, choć płacą go w ramach dowolnych zakupów (istnieją także zwolnienia z podatku VAT dla niektórych przedsiębiorców – podmiotowe i przedmiotowe). Zarówno rozróżnienie tych podatków, jak i rozumienie występujących między nimi zależności to punkt wyjścia do zrozumienia całej architektury polskiego systemu podatkowego.
Jakie są rodzaje podatku dochodowego?
Polski system podatkowy przewiduje kilka form rozliczania dochodu, a podatnik – w zależności od rodzaju uzyskiwanych przychodów i charakteru prowadzonej działalności – może zdecydować się na najbardziej odpowiedni dla siebie model. Do wyboru mamy opodatkowanie na zasadach ogólnych (według skali podatkowej), podatek liniowy oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Każda z tych form różni się nie tylko wysokością obciążeń, ale też podejściem do ulg, kosztów uzyskania przychodów i obowiązków rozliczeniowych.
Podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa)
Zasady ogólne to najczęściej stosowana forma opodatkowania – osoby fizyczne uzyskujące dochody z umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych nie mają w tej materii innej możliwości, ale wielu przedsiębiorców również świadomie decyduje się na tę właśnie opcję. System oparty jest na trzech progach podatkowych i progresywnych stawkach podatku, które uzależnione są od wysokości dochodu rocznego. Co istotne, przy tej formie rozliczenia możliwe jest korzystanie z wielu rozmaitych ulg i odliczeń, a także wspólne rozliczenie z małżonkiem.
W ciągu roku podatnik opłaca zaliczki na podatek dochodowy – w ujęciu miesięcznym lub kwartalnym – które później są uwzględniane w rocznym zeznaniu. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, zaliczki odprowadzane są przez pracodawcę.
Podatek liniowy
Podatek liniowy to opcja najczęściej wybierana przez przedsiębiorców, którym zależy na prostocie i przewidywalności. Stawka zawsze wynosi 19%, niezależnie od wysokości zarobków. W przypadku podatku liniowego podatnik nie będzie miał też do czynienia z progami podatkowymi – z drugiej strony, nie będzie również mógł skorzystać z wielu ulg czy odliczeń. Taka forma rozliczenia z fiskusem jest atrakcyjna przy wyższych dochodach, szczególnie w sytuacji, w której chcemy ominąć drugi próg podatkowy znany z zasad ogólnych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt to specyficzna forma opodatkowania – uproszczona, ale jednocześnie mocno ograniczająca. Podatek naliczany jest od przychodu, a nie od dochodu, co oznacza brak możliwości uwzględniania kosztów uzyskania. Stawki ryczałtu są zróżnicowane – od 2% do 17% – w zależności od rodzaju wykonywanej działalności. To rozwiązanie dedykowane głównie mniejszym przedsiębiorcom i freelancerom, którym zależy na minimalizacji formalności i przewidywalności obciążeń.
Czym są progi podatkowe i ile wynoszą?
Progi podatkowe to ustawą ustalone granice dochodu, które decydują o wysokości stawki podatku w przypadku opodatkowania według skali – zgodnie z tym faktem, znajdują zastosowanie wyłącznie przy zasadach ogólnych, nie podatku liniowym czy ryczałcie. Rzeczone progi określają, jaka część dochodu zostanie opodatkowana niższą, a jaka wyższą stawką – wpływając na wysokość nominalną podatku odprowadzanego do Urzędu Skarbowego.
Pierwszy próg podatkowy
Pierwszy próg obowiązuje do kwoty 120 000 zł rocznego dochodu. W jego ramach stosowana jest stawka 12%, po odjęciu kwoty wolnej od podatku wynoszącej 30 000 zł. Oznacza to, że osoby zarabiające poniżej tej granicy ponoszą relatywnie najniższe obciążenia.
Drugi próg podatkowy
Po przekroczeniu w danym roku podatkowym dochodów w wysokości 120 000 zł wchodzimy w drugi próg podatkowy – a więc na stawkę 32%. Nie dotyczy ona jednak całego dochodu, lecz tylko tej jego części, która przekracza wyżej wspomniany limit. To próg, który szczególnie mocno uderza w osoby o wyższych dochodach. Dla wielu podatników jest to także punkt zwrotny, w którym korzyści z dalszego zwiększania przychodu są ograniczane przez rosnące obciążenia podatkowe. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest poszukiwanie sposobów na ominięcie drugiego progu podatkowego.
Co istotne, istnieją legalne sposoby na to, by uniknąć wejścia w drugi próg – lub przynajmniej ograniczyć jego wpływ. Jedną z odpowiedzi może stanowić własna działalność gospodarcza i przejście z pracodawcą na umowę B2B, przy jednoczesnym wyborze podatku liniowego jako swojej formy opodatkowania – nie przewiduje ona bowiem żadnych progów, a stawka każdorazowo wynosi 19%.
Drugą z możliwości jest wspólne rozliczenie z małżonkiem, przy jednoczesnym pozostaniu przy zasadach ogólnych. W takim przypadku limity dochodów koniecznych do wejścia w drugi próg podatkowy sumują się, co oznacza, że małżonkowie musieliby zarobić łącznie 240 000 złotych w ciągu roku, by wejść w drugi próg. To rozwiązanie jest szczególnie użyteczne w przypadku par, w których jedno z małżonków osiąga niskie dochody lub nie osiąga ich wcale.
Trzeci próg podatkowy
Pojęcie trzeciego progu podatkowego jest swego rodzaju uproszczeniem semantycznym, bowiem nie jest to nomenklatura znajdująca swoje źródło w legislacji. Trzeci próg podatkowy dotyczy osób, które zarabiają rocznie powyżej 1 miliona złotych, zmuszając ich do zapłacenia dodatkowych 4% podatku od „nadwyżki” powyżej tej sumy. Jest to tak zwana „danina solidarnościowa”, wspierająca aktywizację zawodową i wsparcie dla osób niepełnosprawnych.
Co jest opodatkowane – dochód czy przychód?
W polskim systemie podatkowym zasadą jest opodatkowanie dochodu, a więc różnicy między przychodem, a kosztami uzyskania przychodu (które istnieją nie tylko w przypadku umów cywilnoprawnych czy działalności gospodarczej, ale również przy umowie o pracę). To właśnie dochód – po uwzględnieniu rozmaitych ulg i odliczeń – stanowi podstawę obliczenia podatku.
Wyjątek w tej materii stanowi ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, gdzie zgodnie z nazwą, podstawę opodatkowania stanowi przychód podatnika, a koszty uzyskania przychodu nie mają znaczenia.
Jak obliczyć podatek do zapłaty?
Wyliczenie podatku dochodowego sprowadza się do kilku kroków, które – mimo, że opisane są w przepisach z pozoru klarownie – w praktyce bywają mylące. Fundamentalne jest ustalenie dochodu, czyli przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania. Następnie należy uwzględnić przysługujące nam ulgi oraz odliczenia, co pozwala obliczyć podstawę opodatkowania. W dalszej kolejności stosujemy właściwą dla siebie stawkę podatku i odejmujemy od niej kwotę zmniejszającą podatek. Naturalnie, rozliczenie podatku może wyglądać mniej lub bardziej skomplikowanie, w zależności od źródeł dochodu podatnika.
W praktyce złożenie deklaracji PIT może odbywać się przy pomocy kilku kliknięć, dzięki dedykowanej temu rządowej stronie internetowej. Niemniej, w przypadku jakichkolwiek niejasności, warto skorzystać z pomocy biura księgowego lub programów do księgowości. Warto przypomnieć, że PIT za 2024 rok można złożyć jedynie do 30 kwietnia 2025 – czasu zostało zatem niedużo.
Podatek dochodowy 2025 w Małej Księgowości
Chcesz mieć pewność, że Twoje rozliczenia za 2025 rok są zgodne z aktualnymi przepisami? Skorzystaj z Małej Księgowości Rzeczpospolitej – programu, który umożliwia kompleksowe prowadzenie księgowości, w tym rozliczanie podatku dochodowego dla dowolnej liczby wspólników. Dzięki niemu zyskasz dostęp do funkcji takich jak wystawianie faktur, prowadzenie ewidencji VAT oraz generowanie i wysyłka JPK. Niezależnie od tego, czy prowadzisz jednoosobową działalność, czy zarządzasz spółką, Mała Księgowość zaoferuje Ci odpowiednie rozwiązania.
