Samozatrudnienie a jednoosobowa działalność gospodarcza – co trzeba wiedzieć?

Samozatrudnienie w polskiej gospodarce stanowi coraz częstszy model współpracy, w sensie formalnym zastępując tradycyjną relację na pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem – bo z formalnego punktu widzenia mamy do czynienia z kooperacją dwóch przedsiębiorstw. Samozatrudniony zakłada własną działalność gospodarczą, osobiście rozlicza składki ZUS i wszelkie podatki, a stosunek pracy pomiędzy podmiotami nie występuje – bo zamiast pracować na etacie, osoba zatrudniona występuje jako firma, podpisując z pracodawcą umowę B2B.

Prowadzenie działalności gospodarczej to czynnik niezbędny dla tej formy zatrudnienia, jednak sama jednoosobowa działalność gospodarcza wcale nie świadczy o samozatrudnieniu. Jakie różnice należy w tej materii odnotować i jak zdefiniować samozatrudnienie? Kiedy samozatrudnienie opłaca się bardziej niż etat? Jakie są wady i zalety takiego rozwiązania? Na te i inne pytania odpowiadamy w niniejszym materiale.

Samozatrudnienie – czym właściwie jest?

Samozatrudnienie to termin opisujący sytuację, w której osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i we własnym imieniu, wykonując pracę na rzecz jednego lub kilku kontrahentów. Z formalnego punktu widzenia jest przedsiębiorcą – samodzielnie rozlicza podatki, odprowadza składki i prowadzi dokumentację księgową, ale w praktyce najczęściej działa w warunkach przypominających etat, tylko pozbawiony kodeksowej ochrony pracownika, zarezerwowanej dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Ponadto, samozatrudnienie to forma współpracy, w której odpowiedzialność za całą organizację pracy, ewentualne ryzyko finansowe i relacje z klientem spoczywa wyłącznie na samozatrudnionym. Jeśli zaś mamy w tej materii do czynienia z klasyczną umową B2B, to zasadniczo jesteśmy takim samym pracownikiem, jak osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenie czy umowa o dzieło) – co najwyżej możemy cieszyć się wyższym wynagrodzeniem, jednak presja wynikająca z faktu pominięcia ochrony wynikającej z Kodeksu Pracy może być trudna do zaakceptowania.

Najlepszy program księgowy na rynku – sprawdź!

Samozatrudnienie a jednoosobowa działalność gospodarcza – różnice

Jednoosobowa działalność gospodarcza stanowi konstrukcję prawną, w ramach której można prowadzić firmę – zarejestrowaną w CEIDG, rozliczaną według określonej formy opodatkowania, podlegającą rozliczeniom z ZUS i wszelkim skorelowanym przepisom o przedsiębiorcach. Samozatrudnienie jest natomiast sposobem wykonywania pracy w oparciu o tę formę – dotyczy zatem osób, które prowadząc działalność, świadczą usługi dla innych podmiotów, zwykle w warunkach zbliżonych do zatrudnienia etatowego.

Niemniej, nie każda jednoosobowa działalność stanowi pojęcie tożsame z samozatrudnieniem – wielu przedsiębiorców prowadzi bowiem własne firmy niezależnie od jednego zleceniodawcy, sprzedając towary czy świadcząc usługi również innym podmiotom.

Samozatrudnienie par excellence dotyczy więc wyłącznie sytuacji, w której prowadzona działalność gospodarcza to jedynie pretekst do świadczenia pracy dla jednego kontrahenta (czasem kilku, zależnie od wymiaru pracy – coraz częściej dochodzi tu do zjawiska tzw. „overemploymentu”) z pominięciem obowiązków wynikających z przepisów o zatrudnieniu, co jest korzystne finansowo dla podmiotu zatrudniającego i zazwyczaj także dla pracownika.

Samozatrudnienie czy umowa o pracę? Co się bardziej opłaca?

Wybór między samozatrudnieniem, a etatem, najczęściej sprowadza się do kalkulacji, gdzie wszelkie swobody i ryzyka stawiamy na jednej szali, a stabilność zatrudnienia i prawa pracownicze na drugiej. Osoba zatrudniona na umowie o pracę korzysta z obfitego wachlarza praw i udogodnień – na przykład płatnego urlopu, zwolnień chorobowych, składek opłacanych przez pracodawcę oraz ochrony przed wypowiedzeniem.

Samozatrudniony zaś działa poza tym obszarem, ponieważ Kodeks Pracy nie dotyczy relacji pomiędzy przedsiębiorcami. De facto obie strony mogą upodobnić uprawnienia przedsiębiorcy zatrudnianego do tych, z których korzystałby w trakcie pracy na etacie, co zresztą często się dzieje, jednak konstrukcje umów B2B nadal zwykle nie faworyzują zatrudnianych.

Opłacalność samozatrudnienia zależy więc w dużej mierze od pozycji pracownika na rynku – potencjalnej wysokości osiąganych przezeń przychodów, charakteru branży i możliwości korzystania z ulg, takich jak podatek liniowy czy Mały ZUS. Istotny jest również wybór dogodnej formy opodatkowania, dzięki której samozatrudniony nie będzie ponosić wysokich kosztów związanych z opłacaniem podatku dochodowego – popularną w tej materii formę stanowi ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, szczególnie w branży IT.

Skuteczne i proste w obsłudze oprogramowanie księgowe – sprawdź!

Wady i zalety samozatrudnienia – poznaj je, zanim założysz JDG

Samozatrudnienie otwiera przed przedsiębiorcą szerokie możliwości działania – daje większą kontrolę nad finansami, czasem i kierunkiem zawodowego rozwoju – ale równocześnie wymaga świadomości ograniczeń, które wcześniej przejmował pracodawca. Zanim więc zdecydujesz się na własną działalność, zobacz, jak rozkładają się korzyści i obciążenia w tym modelu – poniżej prezentujemy wady i zalety samozatrudnienia.

Samozatrudnienie – wady

Samozatrudnienie, choć kusi potencjalnie wyższymi dochodami i nierzadko bardziej elastycznym zarządzania swoim czasem, nie jest pozbawione wad. Oto kluczowe z nich:

• brak ochrony kodeksowej, czyli brak płatnych urlopów, zasiłków i gwarancji zatrudnienia,
• konieczność samodzielnego opłacania składek i zaliczek podatkowych,
• odpowiedzialność za błędy i zobowiązania finansowe wobec kontrahentów,
• obowiązek prowadzenia księgowości oraz archiwizowania dokumentów,
• większe trudności przy wnioskowaniu o kredyt hipoteczny – banki preferują osoby zatrudnione na etacie, uznając ich dochody za stabilniejsze.

Samozatrudnienie – zalety

Niezależnie jednak od wad, samozatrudnienie ma także swoje zalety – nie bez kozery przecież tak wiele osób decyduje się na prowadzenie własnej działalności gospodarczej i pracę na podstawie umów B2B.

• elastyczność w wyborze kontrahentów, stawek i sposobu pracy,
• możliwość odliczania kosztów uzyskania przychodów oraz podatku VAT,
• dostęp do preferencyjnych składek, takich jak Ulga na start i Mały ZUS,
• szansa na wyższe dochody przy odpowiedniej liczbie zleceń,
• swoboda w planowaniu czasu i miejsca pracy,
• realna możliwość rozwoju własnej działalności w kierunku specjalizacji lub rozbudowy firmy.

Jesteś przedsiębiorcą? Skorzystaj z Małej Księgowości!

Prowadzenie własnej firmy nie musi oznaczać ton dokumentów i nerwowego liczenia faktur pod koniec miesiąca. Mała Księgowość Rzeczpospolitej to narzędzie stworzone właśnie po to, by ułatwić życie między innymi samozatrudnionym – to prosty system, który pozwala wystawiać faktury, rozliczać podatki, prowadzić ewidencję i generować pliki JPK bez angażowania zewnętrznej księgowości. Wszystko w jednym miejscu, szybko i przejrzyście – sprawdź!