Urlop z powodu siły wyższej – dodatkowe 2 dni wolne od pracy na niespodziewane wydarzenia. Jak złożyć wniosek? Czy przysługuje pełne wynagrodzenie?

10/03/2025

Urlop z powodu działania siły wyższej to relatywnie nowy rodzaj urlopu. Został wprowadzony w kwietniu 2023 roku i przyznaje pracownikom dodatkowe 2 dni lub 16 godzin wolnego od pracy. To dodatkowe wolne można wziąć jedynie w bardzo szczególnych okolicznościach, które nie zostały szczegółowo opisane w przepisach Kodeksu Pracy. Stąd często pojawiają się pytania o to, komu przysługuje to wolne.

Dowiedz się, czy możesz skorzystać z dodatkowego czasu zwolnienia od pracy. Kiedy pracownik może złożyć wniosek o udzielenie zwolnienia i skorzystać z nowego urlopu? Co należy rozumieć jako „siłę wyższą”? Czy za czas urlopu przysługuje wynagrodzenie? Co zrobić, kiedy urlop od siły wyższej nie przysługuje? Czy pracodawca może odmówić jego udzielenia?

Na czym polega urlop od siły wyższej?

Urlop od siły wyższej to dodatkowy urlop w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, możliwych do wykorzystania częściowo lub w całości, z którego pracownik może skorzystać, jeśli zdarzyło się coś całkowicie poza jego kontrolą, co wymaga jego natychmiastowej obecności. Co to oznacza w praktyce? Np. wypadek lub nagłą chorobę z rodzinie, który sprawia, że pracownik musi natychmiast być przy bliskiej osobie, czy to w celu pomocy w formalnościach, czy konieczności pożegnania się.

Nie można skorzystać z urlopu od siły wyższej, aby zrealizować zaplanowane zobowiązanie (np. przebywać z członkiem rodziny w szpitalu z powodu wcześniej ustalonego zabiegu).

Nie można z niego skorzystać w ramach zastępstwa za urlop wypoczynkowy. Żeby była możliwość jego wykorzystania, muszą zajść określone przesłanki, wskazane w Kodeksie Pracy.

Urlop od siły wyższej w Kodeksie Pracy

O urlopie od siły wyższej mówi art. 148 Kodeksu Pracy. § 1. mówi, że „Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia”.

Siła wyższa – czym jest?

Kodeks Pracy nie podaje definicji siły wyższej, ale wskazuje, o jakie wydarzenia nią spowodowane chodzi w tym przypadku. Powinny to być:

pilne sprawy rodzinne,
spowodowane chorobą lub wypadkiem,
wymagające natychmiastowej obecności pracownika.

Czym jednak jest siła wyższa? Według orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2021 roku są to „jedynie zdarzenia zewnętrzne w stosunku do uprawnionego, a zarazem nadzwyczajne i w konsekwencji nieuchronne oraz w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia, czyli o »przemożnej« mocy oddziaływania, przed którego skutkami nie było żadnej obrony”.

Samo pojęcie siły wyższej wywodzi się już w prawa rzymskiego, które dzieli ją na trzy grupy:

klęski żywiołowe,
akty władzy,
działania zbrojne.

Ogólnie można przyjąć, że jest to takie wydarzenie, na które człowiek nie miał żadnego wpływu i nie mógł mu zapobiec pomimo podjęcia środków zapobiegawczych.

2 dni zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej

Urlop od siły wyższej wynosi 2 dni lub 16 godzin na rok kalendarzowy. To pracownik decyduje, w jakim wymiarze chce go wykorzystać. Można zarówno wybrać cały urlop na raz, jak i wykorzystać dowolną jego część godzinową.

Co ważne wymiar czas pracy, na jaki jesteśmy zatrudnieni, nie wpływa na długość przysługującego nam zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Zarówno osobie zatrudnionej na pełny, jak i część etatu przysługują więc dwa dni, czyli szesnaście godzin zwolnienia od pracy.

Niewykorzystany urlop przepada, nie przechodzi na następny rok. Tak więc w każdym roku zatrudnienia mamy go do dyspozycji jedynie 2 dni/16 godzin.

Niepełny wymiar wynagrodzenia za urlop z tytułu siły wyższej

Za wykorzystanie dni urlopu z powodu wystąpienia siły wyższej przysługuje wynagrodzenie, jednak w niepełnym wymiarze. Za ten czas pracownik otrzymuje 50% wynagrodzenia za pracę. Szczegółowo o sposobie obliczania wynagrodzenia pracownika, który skorzystał z urlopu od siły wyższej, informuje ZUS.

Komu przysługuje prawo do urlopu z powodu siły wyższej?

Prawo do urlopu z powodu siły wyższej przysługuje:

osobom zatrudnionym na umowę o pracę;
nauczycielom,
strażakom,
zawodowym żołnierzom,
funkcjonariuszom Policji,
funkcjonariuszom Straży Granicznej,
funkcjonariuszom Służby Więziennej,
funkcjonariuszom Krajowej Administracji Skarbowej.

Jak pracownik może złożyć wniosek o urlop z powodu siły wyższej?

Wniosek o urlop z powodu siły wyższej można złożyć w dowolnej formie, jako że prawo pracy jej nie narzuca. Można więc poprosić o niego ustnie, czy np. wysłać SMS-a z informacją, że postanawia się z niego skorzystać. Należy też wskazać, w jakim wymiarze będziesz korzystać z urlopu – możesz określić to w dniach, lub godzinach.

Warto przy tym podać powód, z jakiego decydujemy się na skorzystanie z niego, jako że możemy zrobić to tylko w ściśle określonych okolicznościach. Co prawda nie masz takiego obowiązku, ale pracodawca może zażądać udowodnienia, że jego wykorzystanie jest uzasadnione.

Wniosek należy złożyć najpóźniej w dniu, w którym chcemy skorzystać ze zwolnienia. Nie ma więc możliwości, aby wziąć taki urlop wstecz.

Wniosek o urlop z powodu siły wyższej

……………………

(miejscowość, data)

……………………

(dane pracownika)

……………………

…………………….

……………………..

(dane pracodawcy)

Wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy

z powodu zaistnienia siły wyższej

Proszę o udzielenie zwolnienia od pracy z powody działania siły wyższej, na podstawie art. 148 Kodeksu Pracy na ………………… godzin/dni[1], z powodu………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..(powód zwolnienia, opcjonalnie).

………………………

(podpis pracownika)

[1] niepotrzebne skreślić

Czy pracodawca może odmówić urlopu od siły wyższej?

Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu od siły wyższej, chyba że byłby on bezpodstawny.

Może dokonać weryfikacji, czy pracownik ma podstawy, aby wziąć taki urlop i zażądać informacji, z jakiego powodu go bierze. Jeśli pracownik wtedy lub na etapie składania wniosku, wskaże powód, który nie uprawnia do skorzystania ze zwolnienia (np. pogrzeb, wyjazd z dzieckiem do szpitala na zaplanowany zabieg), wówczas może mu odmówić udzielenia urlopu od siły wyższej.

Urlop siła wyższa czy urlop na żądania – co korzystniejsze dla pracownika?

Należy pamiętać, że urlop od siły wyższej nie zastępuje urlopu na żądanie. Podczas gdy ten drugi możemy wziąć z dowolnego powodu, w przypadku urlopu od siły wyższej warunki z korzystania z niego są ściśle określone.

Mogą jednak wystąpić sytuacje, w których korzystniejsze dla Ciebie będzie skorzystanie z urlopu na żądanie. To dlatego, że urlop na żądanie należy do puli urlopu wypoczynkowego, a więc przysługuje za niego 100% wynagrodzenia za pracę.

Jeśli więc wystąpią okoliczności, które pozwalają Ci na wzięcie urlopu od siły wyższej, ale Tobie zostało dużo dni urlopu, na których wykorzystanie nie masz planów, rzadko korzystasz z urlopu na żądanie i nie spodziewasz się, by jego dni miały Ci się wyczerpać – rozważ wzięcie urlopu na żądanie.

Urlop od siły wyższej będzie lepszym rozwiązaniem, jeśli w pełni wykorzystujesz/masz zaplanowane wykorzystanie swoich dni urlopu wypoczynkowego.

Alternatywy dla zwolnienia z powodu siły wyższej

Nie każda pilna potrzeba zajęcia się bliską osobą lub inna specjalna okazja będzie spełniała warunki, które pozwalają na wzięcie urlopu na siłę wyższą. W takich przypadkach mamy jednak alternatywy.

Bezpłatny urlop opiekuńczy

Możesz skorzystać z 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego na dziecko, małżonka, rodzica lub osobę niespokrewnioną, która zamieszkuje to samo gospodarstwo domowe. Osoba taka musi wymagać zapewnienia im specjalnej opieki. Wniosek o ten urlop należy złożyć przynajmniej 1 dzień przed dniem, kiedy będziemy z niego korzystać i wskazać w nim na kogo i dlaczego go bierzemy.

Urlop na opiekę nad dzieckiem

Na opiekę nad dzieckiem zdrowym przysługują Ci 2 dni płatnego urlopu w roku. Wniosek o nią możesz złożyć w dowolnym momencie.

Zwolnienie lekarskie na dziecko lub rodzica

Aby opiekować się chorym członkiem najbliższej rodziny, możesz wziąć po prostu zwolnienie lekarskie. L4 na inną osobę przysługuje Ci na:

dziecko do 14. roku życia – w wymiarze 60 dni w roku,
dziecko powyżej 14. roku życia – w wymiarze 14 dni w roku,
rodzica – w wymiarze 14 dni w roku.

Urlop okolicznościowy

Na pewne wydarzenia przysługuje specjalny urlop okolicznościowy. Jeśli wydarzenia te są zaplanowane, należy wcześniej powiadomić o nich pracodawcę, tak aby mógł zaplanować tok pracy. Jeśli wydarzenia są niemożliwe do przewidzenia (np. śmierć), można poinformować o nich do 2 dni po nieobecności, które spowodowały. Przysługuje na:

ślub dziecka (1 dzień),
śmierć siostry lub brata (1 dzień),
śmierć teściowej lub teścia (1 dzień),
śmierć babki lub dziadka (1 dzień),
śmierć osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką (1 dzień),
ślub własny (2 dni),
narodziny dziecka (2 dni),
śmierć małżonka (2 dni),
śmierć dziecka (2 dni),
śmierć ojca lub matki (2 dni),
śmierć ojczyma lub macochy (2 dni).

Okoliczności, z powodu których bierzemy ten urlop, należy udokumentować.

Urlop na żądanie

W ostateczności, w pilnych przypadkach, które jednak nie kwalifikują się do powyższych (lub jeśli chcemy zatrzymać pełne wynagrodzenie, które inaczej by nam nie przysługiwało), możemy skorzystać z urlopu na żądanie. Jego zaletą jest fakt, że możemy skorzystać z niego bez podawania przyczyny i jest płatny w 100%. Jednak decydując się na tę opcję, pomniejszamy swoją pulę dni urlopu wypoczynkowego.

Urlop z powodu siły wyższej w Małej Księgowości

Aby w programie księgowym Mała Księgowość oznaczyć, że pracownik jest na urlopie z powodu siły wyższej:

wejdź w 'Płace’ > 'Dokumenty’ > 'Ewidencja czasu pracy’;
wybierz pracownika, który przebywa na urlopie;
wybierz właściwy dzień;
kliknij 'Nowy’;
w polu 'Typ nieobecności’ wybierz 'Nieobecność usprawiedliwiona’;
w polu 'Uwagi’ wpisz 'Urlop siła wyższa’.

Wysokość wynagrodzenia należnego pracownikowi za czas tego urlopu będziesz musiał wyliczyć samodzielnie.