Darowizna od rodziców – czy trzeba zgłosić? Podatek i SD-Z2

W życiu pewne są dwie rzeczy – śmierć i podatki. I o ile ta pierwsza niekoniecznie ma związek z przytaczaną dziś tematyką, o tyle podatek od darowizny jak najbardziej się z tą tematyką wiąże. Jednak czy darowizna pieniężna od rodziców wymaga uiszczenia podatku? Jak się okazuje, szczęściem dla wielu nieprawdopodobnym we współczesnym systemie fiskalnym, obdarowany przez rodziców w 2025 roku podatku nie zapłaci – i to niezależnie od tego jaka jest wartość darowizny.

Czym jest darowizna od rodziców? Kiedy trzeba ją zgłosić? Czy w tym przypadku trzeba płacić podatek od darowizny? Czym w tym kontekście są grupy podatkowe i formularz SD-Z2? Jak zachować się w przypadku kontroli z Urzędu Skarbowego? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.

Darowizna od rodziców – słowem wstępu

Darowizna w najbliższej rodzinie to zagadnienie, które – mimo, że z pozoru proste – regularnie budzi wątpliwości natury prawnej i podatkowej. W powszechnym przekonaniu, relacje rodzinne zapewniają pełną swobodę przekazywania środków finansowych, bez ingerencji państwa – tymczasem, ustawodawca od lat precyzyjnie reguluje zarówno zasady zwolnienia z podatku, jak i sposób dokumentowania takich transakcji.

Nie oznacza to jednak automatycznego obowiązku zapłaty podatku od każdej przekazanej kwoty. Wręcz przeciwnie – darowizna w najbliższej rodzinie, pod warunkiem dochowania określonych procedur, może być całkowicie wolna od opodatkowania. Istotne jest jedynie złożenie odpowiedniego formularza – SD-Z2 – w odpowiednim terminie.

Czy darowizna od rodziców musi być spisana w formie umowy darowizny?

Przekazanie pieniędzy przez rodziców nie musi być potwierdzone pisemną umową, o ile faktycznie dochodzi do realizacji darowizny, na przykład w formie przelewu bankowego  – sam fakt przekazania środków jest wówczas wystarczającym potwierdzeniem. 

Problem może pojawić się jednak przy darowiźnie gotówkowej. W takiej sytuacji brak umowy może utrudniać udowodnienie, że środki rzeczywiście zostały przekazane zgodnie z intencją stron i w ramach obowiązującego porządku prawnego. Dlatego też trzeba mieć na względzie, że choć przepisy nie wymagają formy pisemnej, to w praktyce udokumentowanie darowizny może uchronić nas przed ewentualnymi nieprzyjemnościami.

Przelew a gotówka – czy to ma znaczenie dla Urzędu Skarbowego?

W przypadku darowizny od rodziców, chcąc skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku, należy pamiętać, że środki muszą być przekazane w sposób dający się udokumentować. Przelew bankowy spełnia ten warunek w pełni. Gotówka – mimo, że powszechnie stosowana – nie daje skarbówce jednoznacznego potwierdzenia, że darowizna miała miejsce. W rezultacie, nawet przy zachowaniu terminu zgłoszenia, urząd może odmówić zwolnienia z opodatkowania, jeżeli forma przekazania środków budzi jego wątpliwości.

Podatek od spadków i darowizn w przypadku darowizny od rodziców

Darowizna od rodziców nie rodzi obowiązku podatkowego – pod warunkiem, że zostanie zgłoszona na formularzu SD-Z2 i prawidłowo udokumentowana. Nie obowiązuje tutaj żaden limit kwotowy – nawet przy bardzo dużych darowiznach, jeśli spełnione są formalne warunki, nie trzeba płacić podatku od darowizny. Wynika to z faktu zdefiniowania najbliższej rodziny w ramach tzw. „zerowej grupy podatkowej”, w której znajdują się m.in. dzieci, rodzice i małżonkowie – finanse przepływające między nimi są zwolnione z opodatkowania, czym ustawodawca starał się dopasować do naturalnego porządku rzeczy.

Jeśli jednak obdarowany nie dopełni obowiązku zgłoszenia, urząd potraktuje go jak każdego innego podatnika – i zastosuje ogólne limity przypisane do I grupy podatkowej. W 2025 roku jest to 36 120 zł. Po przekroczeniu tej kwoty darowizna podlega opodatkowaniu według stawek ustawowych, a w skrajnych przypadkach – gdy urząd uzna, że doszło do celowego zatajenia – może zostać zastosowana sankcyjna stawka 20%. W najgorszym możliwym scenariuszu, który de facto dość rzadko ma miejsce, fiskus może wszcząć postępowanie karno-skarbowe, jeśli nieuiszczenie podatku uzna za celowe uchylanie się od obowiązku podatkowego.

Kto jeszcze należy do zerowej grupy podatkowej?

Choć najczęściej mówi się o darowiznach przekazywanych dzieciom przez rodziców, katalog osób uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia jest nieco szerszy. Do zerowej grupy podatkowej zaliczają się również:

• małżonek,
• dziadkowie,
• dzieci,
• wnuki,
• rodzeństwo. 

Warunkiem – podobnie jak przy darowiźnie od rodziców – jest dokonanie zgłoszenia we wskazanym terminie oraz odpowiednie udokumentowanie przekazania środków. We wszystkich przypadkach zasady są dokładnie takie same – aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od darowizny, trzeba złożyć formularz SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy i udokumentować fakt przekazania środków (np. przelewem bankowym).

Warto jednak pamiętać, że zerowa grupa podatkowa w praktyce element I grupy podatkowej, nie będąc w pełni wyizolowaną grupą – jest to raczej pojęcie stosowane w sytuacjach, w których osoby przynależne do tej grupy podatkowej dokonują niezbędnych formalności dla legalnego uniknięcia opodatkowania.

Jak zgłosić darowiznę i do kiedy? Formularz SD-Z2

Jak już wspomnieliśmy wyżej, aby skorzystać ze zwolnienia z podatku, konieczne jest złożenie formularza SD-Z2 – i to w ściśle określonym terminie. Ustawowy limit wynosi sześć miesięcy od dnia otrzymania darowizny, a jego przekroczenie powoduje utratę prawa do zwolnienia. Nie ma tu znaczenia wysokość kwoty ani intencje stron – liczy się termin i forma zgłoszenia. Formularz można złożyć osobiście w urzędzie skarbowym, przesłać pocztą (liczy się data stempla) albo wysłać elektronicznie przez e-Urząd Skarbowy.

W formularzu należy wskazać m.in. dane darczyńcy, wartość otrzymanej darowizny, sposób jej przekazania (np. przelew) oraz datę otrzymania środków. Urząd nie wymaga załączania potwierdzenia przelewu, ale warto je zachować na wypadek weryfikacji. Dla zachowania zwolnienia z podatku niezbędne jest, by środki zostały przekazane w sposób możliwy do udokumentowania – to warunek, który w praktyce niemal zamyka drogę do legalnej darowizny gotówkowej.

Kary za niezgłoszenie darowizny od rodziców

Zaniechanie zgłoszenia darowizny od rodziców w terminie nie oznacza jeszcze automatycznej kary finansowej, ale skutkuje utratą prawa do zwolnienia. Obdarowany zostaje wówczas objęty standardowymi przepisami podatkowymi – a więc podatek od darowizny od rodziców będzie liczony na zasadach ogólnych. W przypadku I grupy podatkowej (do której należą dzieci) obowiązuje limit kwoty wolnej od podatku w wysokości 36 120 zł, po którego przekroczeniu powstaje obowiązek zapłaty podatku.

Jeśli urząd skarbowy uzna, że doszło do celowego zatajenia darowizny – np. przy dużej kwocie przekazanej poza systemem bankowym – może zastosować stawkę sankcyjną w wysokości 20%. Co więcej, sprawa może zostać zakwalifikowana jako wykroczenie lub przestępstwo skarbowe. Teoretycznie nawet darowizna w najbliższej rodzinie może więc skutkować konsekwencjami prawnymi, jeśli zabraknie zgłoszenia i odpowiedniej dokumentacji.

Co zrobić w przypadku kontroli z Urzędu Skarbowego?

Wiesz, że otrzymałeś darowiznę i nie dopełniłeś należytych formalności, a urzędnicy pukają do drzwi? Spokojnie – najważniejszą zasadą jest nie panikować i nie kombinować. Urząd Skarbowy – o ile nie napotka oporu – rzadko kiedy działa agresywnie. Jeśli darowizna została prawidłowo zgłoszona, a środki przekazane przelewem, nie ma powodu do obaw. W razie kontroli wystarczy udostępnić potwierdzenie przelewu oraz kopię formularza SD-Z2 – to dokumenty, które w zupełności wystarczają do potwierdzenia zgodności z przepisami.

Jeśli jednak darowizna nie została zgłoszona, a urząd zyskał o niej wiedzę – np. przez kontrolę rachunku bankowego – sprawa staje się bardziej złożona. Warto wtedy działać szybko wedle następujących kroków: złożyć zaległy SD-Z2 (jeśli to jeszcze możliwe), uregulować należny podatek i rozważyć złożenie tzw. czynnego żalu (choć w sytuacji, w której Urząd Skarbowy wie już o uchybieniach, to czynny żal będzie nieskuteczny).

Tak czy inaczej, warto współpracować z fiskusem i podejść do sprawy z pokorą i zrozumieniem – zyskujemy w ten sposób szansę na zminimalizowanie skali sankcji. W przeciwnym razie mogą one być znacznie dotkliwsze, gdzie w przypadku oczywistych błędów po naszej stronie nie będziemy mieli zbyt wielu argumentów.